सर्पमित्रांचे सामाजिक दायित्व आणि त्यांच्याप्रती आपली नैतिक जबाबदारी. - भय्याजी ऊईके
एस.के.24 तास
चंद्रपूर : " सर्प " या प्राण्याबद्दल समाजात धार्मिक आस्था आणि भीती, गैरसमज व अंधश्रद्धाही आहेत. ही भीती अनेक वेळा सर्पांना मारण्याचे कारण ठरते. अशा परिस्थितीत सर्पमित्र (Snake Rescuers) हे समाजासाठी अत्यंत मोलाचे काम करत असतात. ते सर्पांचे प्राण वाचवतात, जनजागृती करतात आणि मानव-सर्प संघर्ष टाळतात.
मा.रणजित मडावी,राहणार इंदिरा नगर,चंद्रपूर याने काल साडेसात फूट नागाला पकडून जीवनदान दिले रणजित मडावी सारखे अनेक सर्पमित्र आपले सामाजिक दायित्व जपतात परंतु त्यांना कुठेही संरक्षण नाही रोजगार नाही, शासनाची मदत नाही.यावर हा आजचा प्रकाश टाकणारा लेख. सर्पमित्रांचे सामाजिक दायित्व:
१. सर्पांविषयी जनजागृती : -
सर्प विषारी आहेत म्हणजे ते मारायलाच हवेत, हा गैरसमज दूर करणे.शाळा,गाव, समाजात सर्पांविषयी वैज्ञानिक माहिती पसरवणे.
२. सर्प बचाव कार्य : -
घरात किंवा परिसरात आलेल्या सर्पांना जीव मारता न घालवणे आणि सुरक्षितपणे जंगलात सोडणे.
वनविभागाच्या नियमांचे पालन करून योग्य प्रक्रियेत बचाव करणे.
३. मानव आणि सर्प यांच्यात समन्वय : -
सर्पांचा नैसर्गिक अधिवास नष्ट होत असल्याने ते मानवी वस्तीत येतात. सर्पमित्र हे दोघांमध्ये एक संवादसेतू म्हणून काम करतात.
४. विषारी सर्पांबद्दल माहिती : -
कोणते सर्प विषारी आहेत, काय करावे/करू नये हे लोकांना सांगणे.
सर्पदंश उपचार पद्धती, प्राथमिक उपचार याविषयी मार्गदर्शन.
५. आपला जीव धोक्यात घालून सेवा : -
हे काम उत्साह, धाडस व समर्पणातून होते. याला कोणतीही निश्चित आर्थिक परतफेड नसते.
आपली नैतिक जबाबदारी : -
१. सर्पमित्रांचा सन्मान आणि आधार देणे.
सर्पमित्र हे केवळ एक छंद म्हणून नव्हे, तर समाजाच्या हितासाठी कार्य करत असतात.
त्यांना स्थानिक स्वराज्य संस्था,शाळा, पोलिस, वनविभाग यांच्याकडून सहकार्य मिळाले पाहिजे.
२. त्यांच्या सुरक्षिततेची काळजी घेणे.
त्यांना योग्य प्रशिक्षण, सुरक्षा साहित्य (snake hook, gloves, first aid kit) पुरवले पाहिजे.
सरकारी योजना,विमा सुरक्षा, मोबदला यांची तरतूद असावी.
३. त्यांच्या कार्याला मान्यता मिळवून देणे.
अनेकदा सर्पमित्रांचा उल्लेख कुठेच होत नाही. त्यांचा नोंदणीकृत दर्जा आणि ओळख निर्माण करणे गरजेचे आहे.
४. सर्पांविषयी अंधश्रद्धा दूर करणे.
नागपंचमी, सर्पदर्शन यासारख्या पारंपरिक चालीरीतींमध्ये सर्पांना त्रास होतो, हे लोकांना समजावून सांगणे.
५. शालेय अभ्यासक्रमात सर्पमित्रांचा उल्लेख.
विद्यार्थ्यांना प्राणिप्रेम,पर्यावरण संवर्धन याबद्दल शिकवताना सर्पमित्रांची उदाहरणे दिली जावीत.
एकंदरीत सर्पमित्र हे पर्यावरण संरक्षणाच्या लढ्यातले नायक आहेत. त्यांचं कार्य हे समाजात जीवदान, शिक्षण आणि संवेदनशीलता निर्माण करतं. त्यामुळे आपण त्यांच्याबद्दल आदर बाळगणे, त्यांना सामाजिक, आर्थिक व नैतिक पाठबळ देणे ही आपली नैतिक जबाबदारी आहे. - भय्याजी ऊईके चंद्रपूर मो.नं. - 9423418867
